ทุกวันที่ 28 กันยายน ของทุกปี เป็น “วันสากลแห่งการเข้าถึงข้อมูล” (International Day for Universal Access to Information – IDUAI) ซึ่งสหประชาชาติและองค์การ UNESCO ให้การยอมรับว่าการเข้าถึงข้อมูลเป็น สิทธิขั้นพื้นฐานของมนุษย์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรรนิศา มัจฉา อาจารย์ประจำสาขาวิชาคอมพิวเตอร์และวิทยาการสารสนเทศเพื่อการจัดการ คณะวิทยาการสื่อสาร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ อธิบายว่า “ข้อมูลคือพลัง” ที่ช่วยให้ประชาชนตัดสินใจ มีส่วนร่วมทางสังคม และตรวจสอบการทำงานของรัฐและองค์กรต่าง ๆ ได้อย่างโปร่งใส การเข้าถึงข้อมูลไม่ได้เป็นเพียงเรื่องของสิทธิมนุษยชนเท่านั้น แต่ยังเชื่อมโยงกับ ประชาธิปไตย ความโปร่งใส และการพัฒนาที่ยั่งยืน เพราะข้อมูลจะช่วยลดโอกาสการทุจริต เพิ่มความเท่าเทียมทางการศึกษา และสร้างความเข้าใจที่ถูกต้องสำหรับทุกคน
คณะวิทยาการสื่อสาร ม.อ.ปัตตานี มีบทบาทสำคัญในการผลักดันให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้องและเป็นธรรม ผ่านหลายมิติ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรรนิศากล่าวว่า “เรามีบทบาทในการปลูกฝัง จริยธรรมสื่อ ความรับผิดชอบต่อสังคม และสิทธิในการรับรู้ข้อมูลข่าวสาร ให้กับนักศึกษา พัฒนาทักษะ การตรวจสอบข้อเท็จจริง (fact-checking) และการนำเสนอข้อมูลเชิงสร้างสรรค์ เพื่อให้พวกเขากลายเป็นนักสื่อสารที่รอบคอบและมีคุณภาพค่ะ”
ทางด้านวิชาการและการวิจัย คณะฯ มีได้ขับเคลื่อนงานวิจัยเชิงวิชาการ เกี่ยวกับสิทธิในการเข้าถึงข้อมูล การสื่อสารเพื่อความโปร่งใส และการตรวจสอบทางสังคม รวมทั้งสร้างองค์ความรู้ใหม่ ที่สะท้อนบทบาทของสื่อและการสื่อสารต่อการเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้อง นอกจากนี้คณะฯ ยังจัดทำสื่อสารสาธารณะ ที่ช่วยอธิบายข้อมูลที่ซับซ้อนให้ประชาชนเข้าใจง่าย จัดกิจกรรมเสวนา หรือโครงการต่างๆ อาทิ โครงการอบรมการรู้เท่าทันสื่อและข้อมูล (Media and Information Literacy – MIL) เพื่อส่งเสริมการรู้เท่าทันสื่อมาอย่างต่อเนื่อง เพื่อขยายช่องทางการเข้าถึงข้อมูล ซึ่งเป็นพันธกิจสำคัญในฐานะเป็นสถาบันการศึกษาและเป็นแหล่งองค์ความรู้ด้านสื่อที่สำคัญในพื้นที่
ด้านมุมมองของการขับเคลื่อนในฐานะสื่อมวลชนในยุคดิจิทัลที่ใช้สื่อออนไลน์ในการนำเสนอข้อมูล เห็นว่ามีทั้งโอกาสและความท้าทาย โดยผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรรนิศากล่าวว่า “สื่อออนไลน์ทำให้ประชาชนไม่เพียงเป็นผู้รับข้อมูล แต่ยังเป็นผู้ส่งสารที่สามารถแชร์ความคิดเห็นและข้อมูลที่เป็นประโยชน์ได้ แต่ขณะเดียวกันก็มีข่าวปลอม ข้อมูลบิดเบือน และข้อมูลล้นเกิน (Information Overload) ที่ทำให้การแยกแยะข้อมูลถูกต้องเป็นเรื่องที่ท้าทายมากค่ะ” สื่อมวลชนมีบทบาทสำคัญในการเชื่อมต่อข้อมูลที่ถูกต้องไปยังผู้รับสาร ไม่เพียงแต่ถ่ายทอดข่าวสาร แต่ยังทำหน้าที่ คัดกรองและสื่อสารข้อมูลที่น่าเชื่อถือ ให้ประชาชนเข้าใจได้ง่าย พร้อมเสริมสร้าง ความตระหนักรู้ในการรับข่าวสารอย่างรอบคอบ เพื่อให้สังคมมีความรู้เท่าทันข้อมูลและตัดสินใจบนพื้นฐานความจริง
สำหรับพื้นที่สามจังหวัดชายแดนใต้ (ปัตตานี ยะลา นราธิวาส) การเข้าถึงข้อมูลที่รอบด้านเป็นเรื่องสำคัญ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรรนิศา อธิบายว่า “ข้อมูลต้องเคารพความแตกต่างทางภาษา ศาสนา และวัฒนธรรม เพื่อลดความเข้าใจผิดและอคติทางสังคม แต่ยังมีช่องว่างทางภาษา ความไม่พร้อมด้านเทคโนโลยี และความเสี่ยงจากข่าวปลอมยังคงเป็นข้อจำกัดที่ประชาชนต้องเผชิญ”
ทางคณะวิทยาการสื่อสาร จึงเป็นส่วนหนึ่งในการร่วมสร้างกลไกและแนวคิดเพื่อให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลที่น่าเชื่อถือ ผ่านการดำเนินกิจกรรมในรูปแบบต่าง ๆ อาทิ โครงการ “คนใต้เท่าทันสื่อ” การจัดอบรม fact-checking การสื่อสารอย่างรับผิดชอบบนโซเชียลมีเดีย รวมทั้งการเปิดสอนในรายวิชา 870-101G4 “การสื่อสารดิจิทัลเพื่อความเป็นพลเมืองตื่นรู้” เพื่อให้นักศึกษาเรียนรู้เรื่องการรู้เท่าทันสื่อ การวิเคราะห์ข่าวปลอมและข้อมูลบิดเบือน นอกจากนี้ทางคณะฯ ยังได้จัดทำ คอร์ส MOOC (Massive Open Online Course) ในรายวิชาพลเมืองดิจิทัลรู้เท่าทันข่าวปลอม และร่วมจัดทำหลักสูตรออนไลน์ด้าน Data Journalism กับทาง Thai PBS โดยเปิดโอกาสให้ ผู้สนใจเรียนรู้ได้ฟรี โดยใช้ Thai PBS เป็น “สื่อกลาง” เพื่อเผยแพร่คอร์สให้เข้าถึงได้กว้างขวาง ถือเป็นอีกหนึ่งบทเรียนออนไลน์ที่จะทำให้ทุกท่านได้เข้าใจและเท่าทันข่าวปลอมในยุคปัจจุบันมากยิ่งขึ้น เพื่อร่วมส่งเสริมสังคมแห่งการเรียนรู้ตลอดชีวิต
และในยุคที่ AI เข้ามามีบทบาทในการเข้าถึงข้อมูลอย่างมากในปัจจุบัน ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรรนิศา เห็นว่า “AI ช่วยให้เราเข้าถึงข้อมูลได้เร็วและง่ายขึ้น วิเคราะห์ข้อมูลได้ลึกกว่าเดิม และยังปรับการเรียนรู้ให้เหมาะกับแต่ละคนได้ด้วย แต่ก็มีความท้าทายเหมือนกัน เช่น ข้อมูลอาจไม่ถูกต้อง โมเดลมีอคติ หรือบางคนอาจเข้าถึงไม่สะดวก ดังนั้นเราต้องรู้เท่าทัน AI ตรวจสอบแหล่งที่มา และใช้เทคโนโลยีอย่างมีจริยธรรมค่ะ”
ผู้ช่วยศาตราจารย์ ดร.วรรนิศา กล่าวสรุปในช่วงท้ายว่า เราต้อง เรียนรู้ ศึกษา และใช้เทคโนโลยีอย่างรู้เท่าทัน ให้เราเป็นผู้ใช้เทคโนโลยี ไม่ใช่ให้เทคโนโลยีมาควบคุมเรา การเข้าถึงข้อมูลถือเป็น พื้นฐานของสิทธิและเสรีภาพ การสร้างสังคมความรู้จึงต้องเริ่มจากการ ใช้ข้อมูลอย่างมีวิจารณญาณ และ เรียนรู้ตลอดชีวิต เพื่อให้ทุกคนเข้าถึงข้อมูล เข้าใจสิ่งต่าง ๆ อย่างถูกต้อง และสามารถนำไปพัฒนาคุณภาพชีวิตของเราได้
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรรนิศา มัจฉา ดำรงตำแหน่ง รองคณบดีฝ่ายวิชาการและวิรัชกิจ ของคณะวิทยาการสื่อสาร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี และเป็นอาจารย์ประจำสาขาวิชาคอมพิวเตอร์และวิทยาการสารสนเทศเพื่อการจัดการ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรรนิศา จบการศึกษาระดับปริญญาเอก Ph.D. สาขา Informatics จาก University of Edinburgh, UK และ MSc Information Technology จาก Universiti Teknologi PETRONAS, Malaysia เป็นอาจารย์และนักวิจัยผู้เชี่ยวชาญด้าน Learning Analytics, Self-Regulated Learning และ Educational Technology ผลงานวิจัยมุ่งเน้นการใช้ข้อมูลเชิงลึก (Data Insights) เพื่อเข้าใจพฤติกรรมการเรียนรู้ของผู้เรียน และต่อยอดสู่การออกแบบการสอนที่เสริมประสิทธิภาพของผู้เรียนอย่างเป็นระบบ ด้านนวัตกรรมการเรียนรู้ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรรนิศา ยังมีผลงานเด่นอย่าง “Fun Learning with AR Alphabet Book for Preschool Children” (2013) ซึ่งใช้เทคโนโลยี AR (Augmented Reality) สร้างสื่อการเรียนรู้ที่สนุก เข้าใจง่าย และตอบโจทย์พัฒนาการผู้เรียนปฐมวัย จากฐานข้อมูล citation การอ้างอิง Scopus ผลงานของอาจารย์ได้รับการยอมรับในระดับสากล โดยมี จำนวนการอ้างอิงรวม 1,156 ครั้ง และค่า h-index 14
